Dlaczego nie wszystkie leki psychotropowe na nas działają i często dopiero drugie, trzecie czy czwar

Dzień dobry, leki psychotropowae mają bardziej skomplikowane działanie niż inne leki ponieważ dotyczą naszej psychiki, a kazdy człowiek jest inny, inaczej przeżywa różne doświadczenia, ma inną historię czy inną osobowość. Mechanizm działania tych leków i tego, dlaczego w jednym przypadku będą działać a w innym nie, jest wciąż nie do końca poznany. Tyle mogę odpowiedzieć jako psychoterapeutka, ale proszę zadać to pytanie do psychiatrów, pewnie lekarz psychiatra odpowie bardziej szczegółowo bo to jego dziedzina.
Pozdrawiam
Justyna Wojciechowska

To bardzo dobre pytanie i wbrew pozorom, nie ma na nie jednej prostej odpowiedzi. Jeśli spojrzymy na leki psychotropowe, możemy zauważyć, że ich działanie zależy od wielu czynników – zarówno biologicznych, jak i psychologicznych.
1. Neurobiologia i indywidualne różnice. Każdy mózg jest inny. Choć leki psychotropowe działają na określone mechanizmy (np. regulację serotoniny, dopaminy czy noradrenaliny), to sposób, w jaki dany organizm je metabolizuje, jest unikalny. Genetyka odgrywa tutaj kluczową rolę – niektórzy ludzie szybciej rozkładają dany lek, przez co nie osiąga on wystarczającego poziomu w organizmie, inni mogą być bardziej podatni na skutki uboczne.
2. Lekooporność. Czasem mamy do czynienia z pierwotną lekoopornością, gdzie dany lek od początku nie przynosi efektu terapeutycznego, albo z wtórną lekoopornością, gdy lek działa przez pewien czas, a potem jego skuteczność spada. Może to wynikać z adaptacji receptorów w mózgu lub zmian w funkcjonowaniu układu nerwowego.
3. Różne mechanizmy działania leków. Nie każdy lek wpływa na te same neurotransmitery i w ten sam sposób. Jeden lek może działać głównie na serotoninę, inny bardziej na dopaminę i noradrenalinę. W niektórych przypadkach dopiero po kilku próbach okazuje się, który mechanizm jest kluczowy w danym przypadku.
4. Wpływ czynników psychologicznych i środowiskowych. Leki nie działają w próżni. Ich skuteczność zależy też od poziomu stresu, stylu życia, jakości snu, diety, a nawet relacji z innymi ludźmi. Czasem wydaje się, że lek „nie działa”, ale w rzeczywistości jego działanie jest osłabiane przez chroniczny stres czy brak odpowiedniego wsparcia terapeutycznego.
5. Placebo i oczekiwania wobec leczenia. Nie można pominąć roli nastawienia. Oczekiwania wobec leczenia mogą wpływać na jego skuteczność – zarówno w pozytywny, jak i negatywny sposób. Czasami, jeśli nie wierzymy w skuteczność leku lub mamy negatywne doświadczenia z poprzednimi lekami, nasz organizm może reagować mniej optymalnie.
6. Czas i cierpliwość. Leki psychotropowe często nie działają od razu. Wiele z nich wymaga kilku tygodni, by osiągnąć pełne działanie. Bywa też, że zanim znajdziemy właściwy lek, trzeba przetestować kilka różnych substancji lub kombinacji leków.

To wszystko sprawia, że farmakoterapia w psychiatrii jest często procesem prób i błędów. Dlatego tak ważna jest współpraca z lekarzem i otwartość na modyfikacje leczenia. Równocześnie, samo przyjmowanie leków nie zastępuje pracy nad sobą – terapia, zmiana nawyków i budowanie wsparcia społecznego często sprawiają, że farmakoterapia staje się bardziej skuteczna.
A jak Ty odbierasz te zmiany leków? Jakie emocje to w Tobie budzi? Może warto się temu przyjrzeć, bo to też może być ważny element całego procesu zdrowienia.
Powodzenia, Radosław Helwich ESC ośrodek leczenia uzależnień Warszawa ul. Boguckiego 6/3.

To bardzo trafne pytanie — i jedno z częstszych, jakie pojawia się w gabinecie. Rzeczywiście, nie każdy lek psychotropowy działa tak samo u wszystkich osób, a czasem potrzeba kilku prób, zanim uda się dobrać odpowiedni preparat i dawkę.

Dzieje się tak dlatego, że nasz mózg i metabolizm leków są niezwykle indywidualne. Leki psychotropowe wpływają na układ neuroprzekaźników (np. serotoniny, dopaminy, noradrenaliny), a u różnych osób ich aktywność i wrażliwość receptorów są inne. Na to, jak zadziała lek, wpływa wiele czynników, m.in.:

genetyka – różnice w enzymach wątrobowych (np. CYP450) decydują o tym, jak szybko metabolizujemy lek,

skład chemiczny i mechanizm działania leku – nawet w obrębie jednej grupy (np. SSRI) poszczególne substancje działają nieco inaczej,

stan organizmu – poziom hormonów, stres, dieta, inne przyjmowane leki, a nawet mikrobiota jelitowa mogą mieć znaczenie,

charakter objawów – leki działają inaczej, jeśli dominują objawy lękowe, a inaczej, gdy przeważa obniżony nastrój czy zaburzenia snu.

Z tego powodu proces leczenia farmakologicznego często wymaga cierpliwego dopasowywania – zarówno leku, jak i jego dawki. To nie jest oznaka nieskuteczności leczenia, ale raczej naturalny etap poszukiwania równowagi chemicznej w mózgu.

Czasem, gdy kilka prób nie przynosi efektu, psychiatra może zalecić badanie farmakogenetyczne, które pokazuje, jak organizm metabolizuje konkretne leki i które mogą być dla danej osoby najlepiej tolerowane.

Najważniejsze jest, by nie rezygnować po pierwszych niepowodzeniach — dobranie odpowiedniego leczenia jest możliwe, choć czasem wymaga kilku kroków.

Witold Prymakowski, psycholog, psychoterapeuta