Szanowni Państwo, chciałabym uzyskać informację dotyczącą standardów postępowania psychologa w poni

Dzień dobry,

prowadząc klienta bezpłatnie nie powinno się przechodzić na prywatną praktykę lekarską. Pomimo iż posiadamy kodeks etyczny, nie każdy go preferuje i używa zgodnie ze standardami. Jeśli Pani chodziła do psychologa to nie miał prawa diagnostyki, chyba że używał tylko testów psychologicznych. Odpowiadając na pozostałe pytania każdy psychoterapeuta pracuje w inny sposób bo przeszedł inną szkołę psychoterapii i pracuje według wytycznych, których został nauczony. Pozdrawiam i życzę samych owocnych wspomnień z psychoterapii lub spotkań z psychologiem.

To, co opisujesz, rzeczywiście brzmi jak sytuacja, w której doszło do naruszenia granic zawodowych. Psycholog nie powinien zaczynać relacji od prywatnych kontaktów czy prywatnych sugestii pomocy, a potem przechodzić na grunt odpłatnej terapii. Takie przejście z relacji „prywatnej” do zawodowej jest w etyce uznawane za podwójną relację i po prostu nie jest dobrą praktyką. Nie służy to pacjentowi, bo wprowadza niejasność i poczucie zależności.
Jeśli w trakcie spotkań pojawiały się prywatne komentarze, naciski czy wprowadzanie dodatkowego lęku poprzez sugerowanie zagrożeń, to też nie mieści się w standardach pracy. Psycholog powinien pomagać w regulowaniu emocji, a nie je podbijać; być neutralny i stabilny, a nie wpływać na pacjenta swoją prywatną narracją. Zwłaszcza gdy ktoś jest w kryzysie, odpowiedzialność specjalisty za jasną komunikację i spokojne prowadzenie jest jeszcze większa.
Granice między relacją zawodową a osobistą powinny być bardzo wyraźne. Psycholog ma obowiązek ich pilnować, nie angażować się prywatnie, nie mieszać ról i nie wykorzystywać naturalnej zależności, jaka powstaje w terapii. Jeśli zaczęło się to mieszać, to już samo w sobie jest sygnałem, że standardy nie były dobrze zachowane.
Co do konsultacji — jak najbardziej jest taka możliwość. Możesz zgłosić sytuację do komisji etyki psychologicznej lub psychoterapeutycznej, zależnie od tego, do jakiego zawodu należała ta osoba. Możesz też porozmawiać o tym z innym psychologiem, który spojrzy na całość z perspektywy etycznej i pomoże Ci uporządkować, co w tej relacji działo się nieprawidłowo.

Szanowna Pani,
Rozumiem, że zależy Pani na wyjaśnieniu obowiązujących standardów pracy psychologa, a nie na ocenie konkretnej osoby. Poniżej kilka ogólnych zasad wynikających z etyki zawodowej psychologów oraz dobrej praktyki klinicznej.

1. Zgodnie ze standardami etycznymi, psycholog powinien unikać tzw. relacji podwójnych, czyli sytuacji, w których relacja zawodowa miesza się z relacją prywatną. Dopuszczalne jest udzielenie ogólnej informacji o możliwości skorzystania z pomocy psychologicznej, natomiast nawiązanie kontaktu o charakterze prywatnym, a następnie przejście do relacji odpłatnej, wymaga szczególnej ostrożności, jasnego określenia granic oraz pełnej transparentności. W praktyce zaleca się, aby relacja terapeutyczna była od początku jasno zdefiniowana jako profesjonalna aby uniknąć zaburzeń w procesie terapeutycznym.

2. W relacji terapeutycznej psycholog powinien zachować neutralność oraz szczególną wrażliwość na stan emocjonalny pacjenta. Komentowanie sytuacji osobistych pacjenta lub sugerowanie zagrożeń ze strony osób trzecich powinno odbywać się wyłącznie wtedy, gdy jest to uzasadnione klinicznie, oparte na faktach i służy dobru pacjenta. W przypadku osób w stanie nasilonego lęku psycholog ma obowiązek unikać komunikatów, które mogą wzmacniać poczucie zagrożenia, zależności lub destabilizacji emocjonalnej.

3. Jednym z podstawowych obowiązków psychologa jest jasne oddzielenie relacji zawodowej od prywatnej oraz ochrona pacjenta przed wykorzystaniem nierównowagi sił, jaka naturalnie występuje w relacji pomocowej. Kodeksy etyczne jednoznacznie wskazują, że psycholog nie powinien wykorzystywać zależności emocjonalnej, zaufania ani trudnej sytuacji życiowej pacjenta dla własnych celów, niezależnie od ich charakteru.

4. Tak, istnieje możliwość skonsultowania opisanej sytuacji pod kątem etyki zawodowej. Można to zrobić m.in. poprzez:
- konsultację z innym psychologiem lub superwizorem,
- kontakt z komisją etyki właściwego towarzystwa psychologicznego,
- zasięgnięcie informacji w Polskim Towarzystwie Psychologicznym lub innym stowarzyszeniu zawodowym, jeśli dana osoba jest jego członkiem.
Takie działanie ma na celu przede wszystkim ochronę pacjentów oraz wyjaśnianie standardów, a nie ocenę czy karanie konkretnych osób.

Pani refleksja i potrzeba zrozumienia własnego doświadczenia są w pełni zrozumiałe. Zadawanie pytań o granice, etykę i standardy jest ważnym elementem dbania o własne bezpieczeństwo psychiczne. Mam nadzieję, że byłem w stanie rozwiać pewne wątpliwości oraz moja wypowiedź okazała się pomocna.

Z wyrazami szacunku,
Michał Czajka

Szanowna Pani,

dziękuję za jasne i spokojne opisanie sytuacji. Poniżej odpowiadam wyłącznie w odniesieniu do standardów etycznych i zawodowych psychologa, bez oceniania konkretnych osób.

1. Kontakt prywatny a późniejsza terapia odpłatna
Co do zasady nie jest zalecane, aby psycholog najpierw wchodził w relację prywatną o charakterze wspierającym, a dopiero później proponował terapię odpłatną.
Standardy etyczne podkreślają konieczność unikania relacji mieszanych (dualnych), ponieważ mogą one zaburzać granice, zwiększać zależność i utrudniać dobrowolność decyzji pacjenta.
Dopuszczalne są jedynie jasne, krótkie informacje o możliwości skorzystania z pomocy, bez wchodzenia w proces wsparcia poza kontraktem terapeutycznym.

2. Komentowanie sytuacji osobistej i sugerowanie zagrożeń
Psycholog powinien zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza gdy pacjent znajduje się w stanie lęku lub kryzysu.
Sugerowanie zagrożeń ze strony osób trzecich, interpretowanie ich intencji lub wzmacnianie poczucia niebezpieczeństwa nie jest zgodne z dobrą praktyką, jeśli nie służy stabilizacji pacjenta i nie jest oparte na rzetelnej pracy terapeutycznej.
Priorytetem jest obniżanie lęku i wzmacnianie autonomii, a nie pogłębianie zależności czy niepokoju.

3. Oddzielenie relacji zawodowej od prywatnej
Tak – psycholog ma obowiązek jasno oddzielać relację zawodową od prywatnej.
Kodeksy etyczne jednoznacznie wskazują, że:
psycholog nie powinien wchodzić w niejasne, prywatne kontakty z pacjentem,
nie wolno wykorzystywać zależności emocjonalnej, szczególnie u osoby w kryzysie,
granice relacji są odpowiedzialnością specjalisty, nie pacjenta.
To psycholog odpowiada za strukturę, bezpieczeństwo i przejrzystość relacji.

4. Konsultacja etyczna
Tak, istnieje możliwość konsultacji takiej sytuacji pod kątem etycznym.
Można to zrobić m.in. poprzez:
konsultację z innym doświadczonym psychologiem lub psychoterapeutą,
zwrócenie się do komisji etyki przy odpowiednim towarzystwie zawodowym (np. PTP, PTPsych, jeśli psycholog jest ich członkiem),
konsultację prawną – jeśli pojawiają się wątpliwości dotyczące naruszenia granic.

Nie musi to oznaczać składania skargi – często służy zrozumieniu własnego doświadczenia i domknięciu trudnej sytuacji.

Pokażę tę sytuację z perspektywy psychodynamicznej, czyli w języku relacji, nieświadomych procesów i odpowiedzialności terapeuty.

1. Nierozpoznany i nieopracowany transfer
W stanie lęku, kryzysu i doświadczeń DDA pacjent naturalnie uruchamia silny transfer: potrzebę oparcia, bezpieczeństwa, wyjątkowości, czasem ratunku.
W psychoterapii psychodynamicznej to zjawisko jest oczekiwane, ale musi być rozpoznane i utrzymane w ramach.
Jeżeli psycholog wchodzi najpierw w kontakt prywatny, a potem terapeutyczny, transfer zostaje uruchomiony poza settingiem i bez struktury. Pacjent nie ma wtedy ochrony ramy terapeutycznej, a relacja zaczyna być przeżywana jako osobista, a nie robocza.

2. Zatarcie granic = wzrost lęku i zależności
W psychodynamicznym rozumieniu granice terapeutyczne nie są formalnością, tylko funkcją regulującą lęk.
Gdy granice się mieszają:
pacjent traci orientację, „kim jest dla terapeuty”,
wzrasta lęk separacyjny,
pojawia się zależność i poczucie zagrożenia.
To dokładnie odpowiada temu, co Pani opisuje: nasilenie lęku, poczucie bycia pod wpływem, brak poczucia bezpieczeństwa.

3. Kontrtransfer terapeuty
Z perspektywy psychodynamicznej kluczowe pytanie brzmi nie: „co było z pacjentem?”, ale:
„co działo się w terapeucie?”
Prywatne komunikaty, nacisk, komentarze i sugestie zagrożeń mogą świadczyć o:
nierozpoznanym kontrtransferze (np. potrzebie bycia ważnym, ratownikiem, jedynym źródłem bezpieczeństwa),
trudności terapeuty z utrzymaniem neutralności i pozycji refleksyjnej.
To nie jest odpowiedzialność pacjenta. To zadanie terapeuty, by swój kontrtransfer rozpoznawać i superwizować.

4. Sugerowanie zagrożeń – działanie przeciwko funkcji terapii
W psychodynamicznej terapii, szczególnie przy lęku, terapeuta:
pomaga pacjentowi myśleć, a nie narzuca interpretacje,
wzmacnia ego, a nie podsyca niepokój.

Sugerowanie zagrożeń osobowych w stanie silnego lęku może:
wzmacniać projekcje,
pogłębiać rozszczepienia („ja bezradna – inni zagrażający”),
utrwalać zależność od terapeuty jako „jedynego bezpiecznego obiektu”.
To jest antyterapeutyczne z punktu widzenia psychodynamicznego.

5. Co to znaczy dla Pani doświadczenia
Psychodynamicznie można powiedzieć tak:
Pani nie „przeżyła czegoś za mocno”.
Pani system lękowy zareagował adekwatnie na relację, która przestała pełnić funkcję kontenerującą.

Lęk był sygnałem, że:
rama się rozpada,
relacja przestaje być bezpiecznym miejscem do pracy,
odpowiedzialność została nieświadomie przeniesiona na Panią.

6. Znaczenie dzisiejszej refleksji
To, że dziś Pani pyta o standardy, oznacza:
osłabienie transferowej zależności,
odzyskiwanie funkcji refleksyjnej,
powrót do pozycji podmiotowej.

W języku psychodynamicznym: ego odzyskuje zdolność do myślenia o relacji, zamiast bycia w niej uwięzionym.

Jeśli chce Pani, w kolejnym kroku mogę:
pomóc „odwiązać” tę relację na poziomie wewnętrznym,
pokazać, jak wygląda prawidłowo prowadzony setting psychodynamiczny, albo pomóc nazwać to doświadczenie w sposób, który domyka je emocjonalnie, a nie tylko intelektualnie.

To, co Pani robi, jest bardzo dojrzałym ruchem.

Na koniec chcę podkreślić:
to, że dziś zadaje Pani te pytania, świadczy o odzyskiwaniu sprawczości i zdrowych granic. Pani potrzeba zrozumienia i spokoju jest w pełni uzasadniona.

Jeśli będzie Pani chciała, mogę pomóc:

uporządkować to doświadczenie z perspektywy psychologicznej,

wskazać, jak wygląda prawidłowy kontrakt terapeutyczny,

albo pomóc przygotować się do ewentualnej konsultacji etycznej.

Z wyrazami szacunku
mgr Bartosz Stawikowski