Zespół jelita drażliwego – jak sobie z nim radzić?

Zespół jelita drażliwego występuje zaskakująco często. Statystycznie co piąta osoba na świecie cierpi z powodu tej dolegliwości. Jak za pomocą odpowiedniej diety złagodzić objawy, które wywołuje ta przypadłość?

 

Zespół jelita drażliwego (IBS) najczęściej jest klasyfikowany jako dolegliwość, a nie stan chorobowy. IBS nie jest zaraźliwy, nie można go wyeliminować żadnym zabiegiem operacyjnym. Nie zagraża życiu pacjenta, ale jego skutki są bardzo nieprzyjemne i uciążliwe. Zwykle powoduje bóle brzucha, wzdęcia, skurcze, biegunki i zaparcia. Leczenie bywa długoterminowe. W przeciwieństwie do np. wrzodziejącego zapalenia okręglicy czy choroby Crona, IBS nie powoduje zmian z tkankach czy błonie śluzowej jelit, a także nie zwiększa ryzyka powstania nowotworów.

Czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego to zaburzenia skurczów mięśni odpowiedzialnych za ruchliwość okrężnicy. Skurcze za częste i zbyt szybkie wywołują biegunki, a zbyt słabe powodują zaparcia. Choroba daje się we znaki w różnym stopniu, a niektórym pacjentom pomaga stosowanie odpowiedniej diety i zmiana stylu życia. W innych przypadkach konieczne jest zastosowanie środków farmakologicznych, ale jedynie w ostateczności. Przyczyn IBS jest wiele i są zwykle trudne do zidentyfikowania. Bardzo często dolegliwość występuje pod wpływem stresu, nieodpowiedniej diety czy nietolerancji pokarmowych. Nie bez znaczenia są nieprawidłowości w gospodarce hormonalnej czy zjawisko dysbiozy (nieprawidłowy składu mikroflory w jelitach). Najczęściej na zespół jelita drażliwego cierpią młode kobiety (do 45 roku życia). Zagrożone są również osoby, u których w rodzinie występują takie przypadki.

Jaka dieta złagodzi skutki IBS?

Dieta podczas biegunek powinna wykluczać pokarmy bogato resztkowe, przyspieszające perystaltykę jelit oraz te, które wywołują procesy fermentacyjne (zawierające fruktozę, laktozę, sorbitol). Zaleca się produkty takie jak: kisiel, galaretki, produkty z gorzkim kakao, warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny (marchew, dynia, jabłko tarte, banany), ryż, suche pożywienie.

Przy zaparciach wykluczamy produkty spowalniające perystaltykę, czyli stosujemy dietę obfitą w nierozpuszczalny błonnik pokarmowy, który wiąże wodę, zwiększa objętość treści jelitowych i przyspiesza przesuwanie mas w jelitach. Dobrym źródłem tego rodzaju błonnika są m.in.: otręby pszenne, grube kasze, ciemny ryż, pieczywo razowe, buraki, papryka, kiszona kapusta, owoce zawierające drobne pestki (maliny, truskawki, porzeczki, agrest).

Jak przygotować się do wizyty?

Najlepiej przygotować dzienniczek żywieniowy z ostatnich kilku dni i spisać w nim wszystkie produkty, które spożywaliśmy, godziny posiłków i ewentualne objawy IBS (kiedy wystąpiły i po jakich pokarmach). Warto przypomnieć sobie, kiedy dolegliwości pojawiły się pierwszy raz i czy za każdy razem są takie same. Należy zwrócić szczególną uwagę na bardzo niepokojące objawy (krew w stolcu, utrata wagi, gorączka, wymioty itp.). Można też przygotować listę leków i suplementów – jeśli takowe bierzemy oraz ostatnie badania (krew, mocz, nietolerancje, inne).

Pomocne mogą być badania:

• wodorowy test oddechowy – wykluczający nietolerancję laktozy
• wykluczające ewentualny przerost flory bakteryjnej
• testy nietolerancji pokarmowych
• test genetyczny na celiakię
• badanie kału na obecność pasożytów
• identyfikacja i analiza FodMaps czyli fermentowane oligo-, di- i mono-sacharydy oraz poliole

Zebrane w ten sposób informacje, a także wywiad żywieniowy posłuży dietetykowi w przygotowaniu optymalnej diety, która przyczyni się do zmniejszenia lub ustania objawów. Należy jednak podkreślić, że leczenie jest długie i czasami wymaga modyfikacji diety, eliminacji niektórych produktów lub przeprowadzenia dodatkowych badań. U pacjentów którzy są świadomi choroby i próbują zmienić nawyki żywieniowe i sposób żywienia, obserwuje się znaczną poprawę i wzrost komfortu życia.

O autorze

Małgorzata Gajewczyk – dietetyk, Wrocław