Respektowanie procesu gojenia i początkowe postępowanie po skręceniu

Przypominam, że skręceniu stawu skokowego towarzyszy naciągnięcie/uszkodzenie/zerwanie więzadeł. Nasz organizm posiada ogromne możliwości naprawcze i te właśnie bardzo chcielibyśmy przyspieszyć. W rzeczywistości, to, co możemy w takiej sytuacji zrobić to umożliwić i stymulować proces gojenia, a także stworzyć dla niego jak najlepsze warunki. 

Faza pierwsza

Pierwszą fazą naprawy tkanki jest krwawienie. Trwa od kilku minut do kilkunastu godzin po urazie (przy skręceniach kostki widoczne są krwawe wylewy schodzące na stopę).

Faza druga

Drugą fazą jest zapalenie. Jest to kluczowa faza gojenia. To podczas niej fagocyty – komórki żerne sprzątają bałagan powstały w wyniku uszkodzenia. Faza zapalenia to z chemicznego punktu widzenia zachodzące po sobie liczne reakcje chemiczne, które muszą być przeprowadzone, aby gojenie mogło postąpić dalej.

Często objawy zapalenia ocieplenie, obrzęk, ból (niekiedy spoczynkowy) uważane są za niewłaściwe, podczas gdy są całkiem noramlne dla tej fazy gojenia. Nauka podaje wiele badań, które dowodzą że stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych może spowalniać mechanizmy gojenia i wpływać niekorzystnie na jakość tego procesu. Zapalenie szczytuje w 1-3 dobie po urazie i jego cechy mogą występować kilka tygodni. Jeszcze raz warto wspomnieć, że zapalenie w pierwszych dniach po urazie to sytuacja normalna i kluczowa. 

Faza trzecia

Trzecią fazą, jest faza proliferacji. Jest to czas produkowania i formowania się materiału naprawczego – blizny. Rozpoczyna się już w 2-3 dobie po uszkodzeniu, wolno narasta i w okolicach 2-3 tygodnia występuje szczyt procesu proliferacji. Szczyt tego procesu nie oznacza jego zakończenia, jest to czas, w którym formuje się pełna masa blizny, a proliferacja wygasza się jeszcze kilka miesięcy po urazie. Uwaga, czterotygodniowa blizna na więzadle nie jest w stanie przenieść obciążeń dynamicznych, a to znaczy, że nie jest to jeszcze czas na podejmowanie ruchu dynamicznego. 

Faza czwarta

Czwartą, ostatnią fazą gojenia jest faza przebudowy. Często pomijana w rehabilitacji sportowej, ale jakże ważna. Jest to proces powolny, polegający na stopniowej wymianie kolagenu słabej jakości (białka, z którego zbudowana jest blizna pierwotna) na kolagen wysokiej jakości, dobrze zorganizowany i funkcjonujący podobnie jak tkanka, która uległa uszkodzeniu. Mechanizmy należące do tej fazy rozpoczynają się stosunkowo szybko, bo w pierwszych 3 tygodniach od uszkodzenia, wolno narastają przez kilka tygodni, a trwają kilka miesięcy. 

Techniki

Każdą z faz gojenia współczesna fizjoterapia potrafi rozpoznawać i stymulować, umożliwiać warunki do ich zachodzenia. Fizjoterapia posługuje się tutaj terapią manualną, treningiem medycznym, wieloma technikami plastrowania i fizykoterapią.

Najbardziej znaną procedurą stosowaną w pierwszym momencie, czymś od czego warto zacząć terapię kilka chwil po urazie, jest tzw. PRICE (P-protection, R-rest, I-ice, C-compresion, E- elevation – ochrona, odpoczynek, lód, kompresja, uniesienie kończyny). Dla fizjoterapeutów polecam zapoznanie się także z rozszerzoną procedurą – POLICE (P-protection,, OL-optimal loading, I-ice, C-Compresion, E – elevation). 

Pod hasłem Protection – Ochrona kryje się adekwatne dla danego przypadku skręceń odciążenie tkanek gojących się. Środkami możliwymi są tutaj: ortezy, taping sportowy czy kinesiotaping.

„Optimal Loading” czyli optymalne obciążanie, to wyważone dobieranie ruchu i obciążania dla stawu objętego procesem gojenia w fazie ostrej i podostrej. Badania dowodzą, że całkowite odciążenie w fazie ostrej niesie za sobą wiele „powikłań”, jak np. sztywność stawu czy osłabienie siły mięśni.

Optymalne uruchamianie, między innymi, stymuluje procesy naprawcze i ukierunkowuje strukturę gojących się tkanek. Nie należy robić tego na własną rękę, ponieważ optymalne obciążanie w pierwszych dniach po skręceniu to całkowity zakaz jednych ruchów (np. inwersji) a całkowicie bezpieczny i wskazany jest ruch w innych zakresach. Za optymalne obciążanie odpowiada fizjoterapeuta sportowy znający dobrze dany przypadek urazu.