Czym jest cytologia płynna?

Badanie cytologiczne na całym świecie stanowi podstawę programów badań przesiewowych w kierunku wykrycia raka szyjki macicy. Podczas badania ginekologicznego pobiera się próbki komórek z zewnętrznej powierzchni szyjki macicy. Próbki rozsmarowuje się na szkiełku mikroskopowym, utrwala i przekazuje do laboratorium. W laboratorium próbki są przez technika opracowywane i barwione do badania mikroskopowego. Tak przygotowany materiał pod odpowiednim powiększenie mikroskopowym jest oceniany przez specjalistę cytologa.

Nowa metoda wykonywania badań cytologicznych

Ostatnio opracowano nową technikę nazywaną płynną cytologią (liquid-based cytology, LBC). Wymaz pobrany z szyjki macicy przechowywany jest w płynie, który umożliwia zachowanie kształtu komórek, i w takim stanie przekazywany do laboratorium – bez uprzedniego przeniesienia materiału na szkiełko mikroskopowe. Proces ten minimalizuje ryzyko uszkodzenia próbki podczas transportu i gwarantuje, że preparat przygotowywany jest przez wykwalifikowanego fachowca.

Dzięki tej metodzie zostają usunięte z próbki komórki bakterii, drożdży, komórki pojawiające się w stanach zapalnych (ropa), cząstki śluzu. Komórki szyjki są bardziej równomiernie rozprowadzone, w tym wypadku nie na szkle, lecz w roztworze specjalnego środka konserwującego. Ostatnie badania wykazują, że cytologia płynna jest dokładniejsza w wykrywaniu komórek rakowych i stanów przedrakowych, jednocześnie redukuje ilość badań, które wymagają powtórzenia. Badanie to jest znacznie droższe jednostkowo od tzw. konwencjonalnej cytologii.

Nowoczesne programy badań przesiewowych opierają się o aktywny i populacyjny skrining z wykorzystaniem nowych technologii – testów HPV oraz LBC. Ta nowa technika ma na celu zwiększenie czułości badania cytologicznego. ThinPrep, produkt firmy Cytyc, bo o nim mowa zmienił sposób przygotowywania preparatu. Narzędzie, którym pobiera się komórki w całości zanurza się w roztworze utrwalającym (wszystkie komórki przechodzą do roztworu – nic nie zostaje na szczotce tak jak w trakcie klasycznego rozmazu). Następnie roztwór filtruje się w celu oddzielenia krwinek i śluzu, a pozostałość rozprowadza na szkiełku. Badania przeprowadzone na kilku tysiącach kobiet wykazały, że wykrywalność atypowych komórek zwiększyła się z zastosowaniem tej metody o 65%. Inna metoda jest PapNet, gdzie rozpoznania stawiane przez cytologów weryfikowane są przez komputer.

Dlaczego należy wykonywać cytologię regularnie?

Głównym celem skriningu raka szyjki macicy jest zmniejszenie ogólnej ilości przypadków tego typu raka oraz zmniejszenie śmiertelności poprzez lepsze wykrywanie i leczenie zmian przednowotworowych. Najczęściej stosowanym testem skriningowym dotyczącym raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne. Badanie cytologiczne jest podstawą profilaktyki raka szyjki macicy. Może być to cytodiagnostyka konwencjonalna lub też na podłożu płynnym. Wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2006 roku badania cytologiczne u kobiet należy rozpocząć po 25 r.ż lub też w 3 lata po inicjacji seksualnej (z wyjątkiem osób HIV dodatnich i młodzieży molestowanej seksualnie). Przy prawidłowym wyniku rozmazu badanie należy powtórzyć po 3 latach. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły. Rekomendowane jest zakończenie badań skriningowych po 70 r.ż. jeśli wyniki 3 kolejnych badań cytologicznych były prawidłowe.

Zarówno konwencjonalna, jak i płynna cytologia (liquid-based cytology) są zalecane jako obowiązujące w przesiewowym badaniu cytologicznym. Do pobrania materiału z szyjki macicy należy użyć szczoteczki. Ma to szczególne znaczenie, jeśli stosujemy technikę płynnej cytologii (LBC). Zaletą techniki LBC są: zdecydowanie lepsza jakość uzyskanego preparatu (cienka warstwa komórek bez nakładania się, brak domieszki śluzu, krwi itp.), co może mieć wpływ na kwalifikacje do oceny oraz możliwość wykorzystania przechowywanego materiału komórkowego osadzonego w płynnym podłożu do dodatkowych badań diagnostycznych, np. detekcji materiału genetycznego, onkogennego typu HPV, która może zostać wykonana po ocenie preparatu cytologicznego bez konieczności powtórnego wzywania kobiety.

O autorze

Jarosław Jacek Maj – ginekolog, położnik, Gorzów Wielkopolski