Toksoplazmoza w ciąży. Co należy wiedzieć?

Toksoplazmoza jest chorobą odzwierzęcą, którą zarażamy się droga pokarmową lub już na etapie życia płodowego. W Polsce około połowa kobiet w wieku rozrodczym ma we krwi przeciwciała, które dowodzą przebycia zarażenia pierwotniakiem Toksoplazma gondii. Przyjmuje się, że u tych kobiet nie dochodzi do przejścia infekcji pierwotniakiem od matki do płodu.Zagrożenie dla płodu występuje wtedy, gdy kobieta po raz pierwszy zaraża się toksoplazmą podczas ciąży i w ciągu sześciu miesięcy poprzedzających ciążę.

 

Jakie są potencjalne powikłania ?

• uszkodzenie siatkówki i naczyniówki z upośledzeniem widzenia
• zwapnienia śródmózgowe będące następstwem przebycia zapalenia mózgu
• wodogłowie, niedorozwój mózgu z widocznymi zaburzeniami rozwoju fizycznego i psychicznego
• mała masa urodzeniowa, wyniszczenie organizmu

Są to bardzo poważne powikłania dla płodu. Pacjentki w ciąży są diagnozowane w kierunku tej infekcji już po pierwszej wizycie. W praktyce jedynie badanie krwi jest wskaźnikiem przebycia, nieprzebycia, lub świeżego pojawienia się infekcji. Przebieg choroby jest zwykle bezobjawowy. W niektórych przypadkach mogą wystąpić objawy grypopodobne i powiększenie się węzłów chłonnych potylicznych. Skutki zarażenia płodu zależą od okresu ciąży w którym doszło do infekcji u matki. Zarażenia w pierwszym trymestrze tylko w mniej niż 10% przypadków powodują przejście pierwotniaka przez łożysko na płód, ale jeśli tak się stanie, to uszkodzenia płodu są cięższe. Zarażenie ciężarnej w ostatnim trymestrze ciąży prawie zawsze prowadzi do zarażenia wrodzonego, lecz ze znacznie łagodniejszymi skutkami dla dziecka.

Działania profilaktyczne – niezbędne badania i unikanie zachowań ryzykownych

Dla prawidłowej profilaktyki najistotniejsze jest, aby jak najwcześniej wykonać badania serologiczne wykrywające infekcje Toksoplazma gondii. Dodatkowe zalecenia są uzależnione od tego czy pacjentka była zarażona czy nie.

Pacjentki, które nie chorowały powinny stosować się do zasad higieniczno -dietetycznych chroniących przed zarażeniem :

• nie spożywanie mięs i wędlin surowych, półsurowych
• zamrażanie mięsa przed spożyciem, ponieważ uszkadzamy w ten sposób formy zakaźne pasożyta
• używanie osobnych desek i noży do obróbki mięsa – najlepiej stosować rękawiczki ochronne
• unikanie kontaktu i możliwości przeniesienia droga pokarmową na ciężarną, form zakaźnych pasożyta obecnych w kocich odchodach (nieumyte owoce i warzywa, kocie kuwety, nieprzegotowana woda z otwartych zbiorników, gleba)

Pacjentkom, które posiadają aktualnie nabytą, aktywną infekcję zaleca się:

• leczenie antybiotykiem i monitorowanie czy infekcja przeszła do płodu poprzez comiesięczne badania USG pokazujące możliwe nieprawidłowości rozwojowe
• zaproponowanie amniopunkcji dla pobrania płynu owodniowego

Pacjentki, które w badaniach krwi mają cechy dawno przebytego, nieaktywnego zakażenia powinny zostać poinformowane, że ta choroba nie stanowi ryzyka dla płodu. Ciężarne w każdym przypadku rozpoznania lub niemożności pewnego wykluczenia toksoplazmozy, musza mieć zastosowane leczenie antybiotykiem, które trwa nieprzerwanie do końca ciąży. Noworodek po urodzeniu jest wnikliwie diagnozowany i ewentualnie leczony w sytuacji rozpoznania infekcji wrodzonej.

O autorze

Ilona Guzińska – ginekolog, Warszawa