Jak rozpoznać depresję?

Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że w roku 2020 depresja będzie najczęściej występującą chorobą. Warto więc poznać jej charakterystykę, by w odpowiednim momencie zacząć jej przeciwdziałać lub leczyć.

Objawy depresji

Zaburzenie depresyjne to nie tylko obniżony nastrój i niemożność działania, ale cały szereg objawów, które utrzymują się co najmniej przez dwa tygodnie. Obejmują one różne obszary – od nastroju (np. przytłaczające przygnębienie) przez myśli (np. poczucie bezsensu) i działanie (np. zanik decyzyjności) po objawy fizyczne (np. bóle pleców). Jak widać, depresja dotyka praktycznie każdego aspektu naszego funkcjonowania, a przez to – także naszych relacji z innymi.

Co nie jest depresją?

Jeśli powyższe objawy są słabe, ale trwają dwa lata, mamy do czynienia z dystymią.

Depresję łatwo też można pomylić ze stanami, które przeżywamy w trakcie żałoby. Jednakże depresja jest zaburzeniem psychicznym z grupy chorób afektywnych, zaś żałoba jest naturalnym zjawiskiem psychospołecznym, które prowadzi do pogodzenia się ze stratą (najczęściej bliskiej osoby).

Wiele możliwych źródeł depresji

Istnieje kilka hipotez dotyczących źródeł depresji. W literaturze wskazuje się na czynniki dziedziczne (biologiczne i społeczne), ponieważ krewni pierwszego stopnia osób cierpiących na depresję są nawet kilkukrotnie bardziej narażeni.

Inna teoria wini zaburzenia gospodarki chemicznej i w mózgu, które występują w trakcie trwania epizodu depresyjnego. Nieprawidłowości w przekazie monoamin pełnią tu kluczową rolę.

Trzecia koncepcja kładzie nacisk problemy hormonalne – np. niedoczynność tarczycy daje objawy zbliżone do depresyjnych, a skąd wniosek, iż osoby z depresją cierpią na zaburzenie wydzielania tyroksyny. Dodatkowo osoby te mają podwyższony poziom kortyzolu (hormon stresu), a także hormonu adrenokortykotropowego. Kolejne koncepcje akcentują zaburzenia aktywności niektórych części mózgu, np. płata czołowego prawej półkuli (nadczynność) i lewej półkuli (niedoczynność).

Psychologowie także rozwinęli szereg koncepcji etiologicznych depresji. Zapewne słyszeli państwo o skali depresji Becka. Skala ta wskazuje takie przyczyny depresji jak:

• negatywne myśli na temat własnego „ja” i przebiegu życia,
• systematyczne błędy logicznego myślenia (nadmierne uogólnianie, wyolbrzymianie lub pomniejszanie, personalizacja).

Inni specjaliści twierdzą zaś, że główną rolę w wywołaniu depresji pełni wyuczona bezradność i poczucie beznadziejności, a przedstawiciele nurtu uważności (mindfullness), są zdania, iż raz uruchomione myśli o własnej bezwartościowości i samooskarżanie tylko czekają na kolejną okazję do uaktywnienia się (co ma uzasadnienie neurologiczne). Złość na samego siebie i awersyjny sposób reagowania mogą być czynnikami, które utrzymują i wyzwalają stany depresyjne .

Tym, co podtrzymuje i wyzwala depresję jest nasz awersyjny sposób reagowania na to, co się wydarza, a także złość na siebie o to, że (znowu) tak fatalnie się czujemy (zwracanie się przeciwko sobie).

Psychoterapeuci Gestalt podkreślają, że depresja wiąże się z zatrzymaniem przeżywania i działania, co manifestuje się między innymi: braku aktywności społecznej, braku zaangażowania w relacje, zatrzymaniu złości wewnątrz siebie (stąd samooskarżanie i poczucie winy), zaprzeczaniu potrzebie bliskości. W doświadczeniu osób chorujących depresja jest „brakiem” i pustką dotykającą emocji, sensu życia, relacji, kreatywnych myśli. W tym wypadku kluczowe jest przywrócenie zdolności odczuwania oraz identyfikacji i zaspokajania własnych potrzeb.

Alexander Lowen stwierdził, że człowiek w depresji jest jak rozstrojone skrzypce. Struny nie są odpowiednio napięte, więc muzyk nie może uzyskać czystego dźwięku. Jest to metafora obrazująca fakt, iż osoba w depresji nie czuje się samego siebie, innych ludzi i traci się zdolność do reagowania.

Najskuteczniejsze leczenie depresji

Mimo iż przyjmowanie antydepresantów nie rozwiąże problemu, który do depresji doprowadził, bywają one konieczne – choćby po to, by chory podjął jakąkolwiek aktywność. Do farmakoterapii depresji psychiatrzy stosują leki z następujących grup: trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TCA), inhibitorów monoaminooksydazy (MAO), inhibitorów selektywnego powrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Aby trwale zmienić sposób myślenia o sobie i świecie, a także sposób wyrażania emocji i ich przeżywania przydatna jest psychoterapia, czasami długotrwała.

Skuteczność psychoterapii oraz farmakoterapii jest podobna. Wyraźną poprawę odczuwa ok. 60-75% przypadków. Wyższą efektywność mają tylko elektrowstrząsy, ale ich zastosowanie wiąże się z wysokim ryzykiem nawrotu choroby. W przypadku dokończonej psychoterapii ryzyko nawrotu jest niskie, a w przypadku farmakoterapii – wysokie. Jedynym obszarem, w którym psychoterapia „przegrywa” z lekarstwami jest czas trwania terapii.

O autorze

Natalia Żuk – terapeuta, Łódź